De toegang tot landbouwgrond voor agro-ecologische boeren (m/v/x) is essentieel voor de transitie naar een milieuvriendelijk en sociaal rechtvaardig voedselsysteem. Er bestaat in Vlaanderen amper wetgeving om landbouwgrond voor landbouw te vrijwaren en de toegang ervan voor boeren te verzekeren. In een nieuwe beleidsnota ‘toegang tot grond’ analyseren Voedsel Anders, FIAN en De Landgenoten de struikelblokken voor toegang tot grond. Tegelijkertijd formuleren ze beleidsaanbevelingen om tot een beleid te komen dat de broodnodige transitie in de landbouwsector bevordert.
Ons landbouw- en voedselsysteem vernieuwen
Ons huidige landbouw- en voedselsysteem is aan vernieuwing toe om verschillende redenen:
1/ De teloorgang van de Vlaamse landbouwsector
Er voltrekt zich een stille, ingrijpende evolutie in de Vlaamse landbouw. Landbouwbedrijven stoppen massaal. Vooral kleinere bedrijven. Boeren verkopen hun boerderij omdat ze geen opvolger vinden of omdat het financieel niet houdbaar is. Het sociaal kapitaal verdwijnt zienderogen.
2/ Ecologische en sociale gevolgen van het huidige landbouwsysteem
Het huidige landbouwmodel wordt gekenmerkt door schaalvergroting, specialisering, mechanisering en het is sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen. Dat heeft zware ecologische gevolgen. Het put de bodem uit, treft de biodiversiteit en zorgt voor een aanzienlijke uitstoot van stikstof en broeikasgassen. Ook de sociale gevolgen zijn niet te onderschatten: slechte arbeidsomstandigheden voor boeren en voedselprijzen die de boer geen waardig inkomen bieden.
3/ Bedreiging van lokale voedselvoorziening
De liberalisering van de markt en focus op export vormen ook een bedreiging voor lokale voedselvoorziening. We hebben als burgers steeds minder controle over wat we eten. We bepalen niet meer hoe en waar we ons voedsel produceren. Er is dringend nood aan een ommeslag: een toekomstgericht landbouwbeleid gebaseerd op agro-ecologie en voedselsoevereiniteit.
Willen we inzetten op het behoud en de verdere ontwikkeling van duurzame en lokale voedselproductie, dan moeten we in de eerste plaats de moeilijke toegang tot landbouwgrond voor boeren aanpakken. De hoge grondprijzen staan niet langer in verhouding tot de productiewaarde van de grond, maken de aankoop van grond voor boeren nagenoeg onhaalbaar en hypothekeren de rendabiliteit van een bedrijf. Starters in de landbouw missen meestal het netwerk om op de hoogte te zijn van een nakende grondverkoop.
De Vlaamse overheid laat toegang tot grond volledig aan de vrije markt over
De Vlaamse overheid kiest nu voor een aanpak die toegang tot grond volledig aan de vrije markt overlaat. Deze aanpak zorgt ervoor dat de meest kapitaalkrachtigen een groot deel van de landbouwgrond kunnen kopen.
Tijd voor een actiever overheidsbeleid over landbouwgrond
Er bestaan vandaag in Vlaanderen geen of zeer weinig instrumenten en wetgeving om landbouwgrond voor landbouw te vrijwaren en de toegang ervan voor boeren te verzekeren. Als we nog lokale landbouw willen in Vlaanderen, is het hoog tijd voor een actiever overheidsbeleid rond landbouwgrond.
Beleidsnota moet noodzakelijke transitie in gang zetten
Daarom vragen Voedsel Anders, FIAN en De Landgenoten met aandrang aan de Vlaamse overheid om een prioriteit te maken van een doeltreffend grondbeleid. In de beleidsnota “Toegang tot grond” onderscheiden we 6 grote domeinen waarbinnen actie vereist is, met beleidsaanbevelingen voor elk domein. Belangrijke aanbevelingen zijn onder meer: het opstarten van een observatorium om de verkoop en het gebruik van landbouwgrond in kaart te brengen, het inperken van oneigenlijk, niet-agrarisch gebruik en het faciliteren van de zekere toegang tot grond voor agro-ecologische boeren. Meer beleidsaanbevelingen in de nota.
Naar de beleidsnota toegang tot grond
Deze beleidsnota kwam tot stand na een lang en participatief proces waarbij experten (boeren, academici en beleidsmakers) input gaven.