De roep om de biodiversiteit te beschermen en te vergroten klinkt alsmaar luider. Want biodiversiteit is onze bondgenoot tegen de klimaatverandering en belangrijk voor onze voedselzekerheid. Bioboeren zetten zich dus met passie en pit in voor meer biodiversiteit op hun velden. Maar wat doen ze dan precies? Vrijwilliger Eva trok voor een antwoord naar de Kleinaart. Haar missie: ontdekken hoe bioboer Jon de biodiversiteit op zijn tuinbouwbedrijf verhoogt. Een verslag…
Gewasdiversiteit op de Kleinaart
Bioboerderij de Kleinaart is een gediversifieerd tuinbouwbedrijf in Ulbeek dat bestaat uit een lappendeken van heggen, houtkanten, waterpartijen en gevarieerde teelten: appels, peren, pruimen, perziken, nashi, kiwibes, zwarte bes, kersen en diverse groenten. Daarnaast houdt bioboer Jon vleeskippen die de boomgaarden op een natuurlijke manier onderhouden. Door voor deze grote biodiversiteit te kiezen in plaats van de klassieke monocultuur en de keuze voor ziekteresistente rassen kan hij zijn producten op een natuurlijke manier en met een minimum aan interventies telen.
Populaties van natuurlijke vijanden bevorderen voor plaagbeheersing
De Kleinaart wil liefst met een minimum aan menselijke interventies boeren. Helaas moet een biologisch fruit- en groenteteler ook afrekenen met ongewenste insecten en knaagdieren. Als hij niet wil grijpen naar gif of pesticiden, kunnen natuurlijke vijanden het agro-ecosysteem mee stabiliseren. Boer Jon verduidelijkt: “Als biologische boer wil ik zo veel mogelijk met de natuur samenwerken. Een plaag of ziekte is een signaal van de natuur: een signaal dat het ecosysteem op de boerderij niet in evenwicht is. Het komt er dan op aan om dat evenwicht te herstellen.”
Insecten bestrijden op de Kleinaart
Een bioboer kan bepaalde soorten natuurlijke vijanden bevorderen door een gericht beheer van de natuurlijke elementen op en rond de percelen. De Kleinaart profiteert van een grote waterpoel aan de rand van de velden. Die trekt vleermuizen aan. Van half april tot eind september doen zij aan insectenbestrijding. Vleermuizen eten motten en ook specifieke keversoorten die terug te vinden zijn in fruitbomen. De vleermuizen vervullen hun job ’s nachts, zij zijn “de nachtploeg”. De dagploeg, dat zijn de vogels. We hebben het dan voornamelijk over de steenuil, de koolmees en de torenvalk. De koolmees vangt insecten, de steenuil veldmuizen, insecten, larven, rupsen, regenwormen en kleine vogels.
Muizenpopulatie in evenwicht houden
Niet alleen insecten, maar ook bepaalde soorten muizen kunnen schade veroorzaken aan teelten. Op de Kleinaart bestrijdt boer Jon zowel veldmuizen als woelmuizen. Hoewel veldmuizen voornamelijk gras eten, hebben ze voorkeur voor eiwitrijke kruiden en landbouwgewassen.
Om de populatie veldmuizen in evenwicht te houden, ziet Jon vooral graag steenuilen in het landbouwlandschap. Hoogstamfruitbomen vormen een mooi landschapselement dat steenuilen aantrekt. Deze bomen hebben holtes waarin de steenuil een nest maakt en broedt. Op de Kleinaart vind je vooral laagstamfruitbomen terug. De Kleinaart hangt dus nestkasten op om steenuilen en andere vogels te lokken.
Elke vogel heeft eigen woonwensen en vooral de grootte van de invlieg- en uitvliegopening bepaalt welke soort er in de nestkast komt broeden. Nestkasten van steenuilen hangen best niet te dicht bijeen. Boer Jon legt uit: “Ook al leven steenuilen graag in elkaars omgeving toch moet je rekening houden met een jachtterritorium van 100 m rondom het nest. De nestkast hang je op een gemiddelde hoogte van 3 à 5 m, in een boom onder een tak die voor schaduw zorgt. De nestkasten zijn langwerpig en door met een tussenkamer te werken houd je deze roofdiervrij.”
Woelmuizen leven ondergronds en graven gangen. Ze eten de wortels van de bomen waardoor de fruitbomen afsterven. Door rond de bomen te schoffelen i.p.v. te maaien ga je de grond verstoren waardoor er minder woelmuizen en -ratten terug te vinden zijn.
De vogel die je in de lucht wil zien zweven om woelmuizen te vangen is de torenvalk. Boer Jon heeft op de Kleinaart zowel nestkasten als zitstokken geplaatst om de torenvalk te lokken. Zitstokken of ruststokken zijn dikwijls voldoende, zolang ze maar hoog genoeg geplaatst worden, boven de fruitbomen, zodat de torenvalk een wijds open zicht over de omgeving heeft.
De andere natuurlijke vijanden, de wezel en de hermelijn, pakken de woelmuizen ondergronds aan. Ze jagen in de gangen van de woelmuizen en -ratten. Om deze kleine roofdieren aan te trekken zijn er veel wegkruipmogelijkheden zoals hagen en structuur in het landschap nodig. De Kleinaart heeft voldoende van deze wegkruipmogelijkheden waardoor er geen extra inspanning moet geleverd worden om deze dieren aan te trekken.
Kippen en schapen op De Kleinaart
Om de biodiversiteit onder de bomen te verhogen scharrelen er vleeskippen. Ze eten gras, onkruid en ook ongewenste insecten. Onderweg bemesten ze de grond.
Sinds kort zijn er ook schapen in de boomgaarden terug te vinden. Meer bepaald schapen van het Shropshire ras. Dit is een ras dat van de boomschors afblijft en enkel het gras en de onkruiden onder de bomen opeet. Ze kunnen ziek of aangetast fruit en bladeren opruimen en ze verstoren woelmuizen en -ratten. Om die reden worden deze schapen al in verschillende Europese landen ingezet om boomgaarden op een ecologische manier te beheren.
Ben je benieuwd en wil je het graag zelf een keertje bekijken, ga dan zeker eens langs op één van de activiteiten op de boerderij of loop eens in de hoevewinkel binnen om te proeven van de lekkere lokale producten. Verdere info vind je alvast www.kleinaart.be.
Bioboer Jon beheert voor De Landgenoten 8 hectare landbouwgrond in Ulbeek. Voor de aankoop van de grond is De Landgenoten nog op zoek naar burgers en bedrijven die de vruchtbare bodems van de Kleinaart willen beschermen voor toekomstige generaties.