De Landgenoten wil in de eerste plaats een praktijkorganisatie zijn, die gronden verwerft en daarop duurzame landbouwprojecten realiseert. Soms worden we uitgenodigd om mee na te denken over het beleid. Dat kan het Vlaamse landbouwbeleid zijn, maar ook het Europese. Het GLB, of het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van Europa, leidt op dit moment tot debatten bij verschillende partnerorganisaties. En dat trekt ons mee in het bad.
Het GLB?
Het Europese GLB ondersteunt financieel de landbouwers uit de hele Europese Unie. Wat ooit, in 1961, startte als een stevig plan tegen honger, groeide met de jaren uit tot een van de grootste kostenposten van Europa. Landbouwers ontvangen – in Vlaanderen doorgaans per hectare – een bepaalde som geld. Milieuorganisaties pleiten al jaren voor een aanpassing van het systeem waarbij landbouwers (alleen) geld zouden ontvangen voor ecologische inspanningen. Zo zou de transitie naar een meer ecologische landbouw worden ingezet.
Het huidige GLB loopt tot en met 2027 maar de debatten voor een nieuw GLB zijn al volop aan de gang. Ook Voedsel Anders wil haar stem laten horen en vroeg aan De Landgenoten input. Daarom trokken we naar een seminarie van Access-to-Land om het GLB beter te begrijpen.
Landbouw in Europa doorgelicht
Het GLB biedt financiële steun aan boeren in Europa. Wie zijn die boeren en wat houdt die steun in? Enkele kerncijfers en uitdagingen van het Europese landbouwbeleid:
- Europa herbergt 9 miljoen boeren.
- Een gemiddelde Europese boerderij is 17,4 hectare groot. 50% van wie steun ontvangt, bewerkt minder dan 5 hectare.
- Europa exporteert een aantal landbouw- en voedingsproducten naar het buitenland: tarwe, kippenpoten en -vleugels (omdat wij dat niet eten), varkens, zuivel, (sterke) drank, wijn.
- Het gemiddelde inkomen van de Europese boer is gestegen, maar bedraagt nog altijd maar 41% van wat een gemiddelde bediende verdient.
- Het GLB zorgt gemiddeld voor 20% van het inkomen van een boer, in de rundveesector is dat nagenoeg 100%.
- Het zijn de landgebruikers die de steun ontvangen, niet de landeigenaren. Hoe meer hectare iemand bewerkt, hoe meer steun hij ontvangt. Ook specialisatie leidt tot meer steun.
- Europa is zich bewust van een aantal prangende problemen: 50% van de gronden riskeert een gebrek aan bestuivers, de toenemende droogte kost 9 miljard per jaar, de gemiddelde oogst zal in de komende jaren dalen.
Wat denken anderen ervan?
Het GLB is erg complexe materie. Het is daarom niet aan ons om het GLB in zijn totaliteit te beoordelen. We legden daarentegen ons oor te luisteren bij organisaties die al jaren rond deze thematiek werken.
Zo meent Greenpeace dat we vanuit ecologisch oogpunt dringend werk moeten maken van een transitie naar een andere landbouw met minder en andere veeteelt. Het GLB zou daarin sturend moeten zijn. Momenteel ontvangen de rijkste boerderijen met de minste werknemers echter de grootste subsidiebedragen. De boeren die het het meest nodig hebben, ontvangen het minste steun. De meeste subsidies stromen vooral naar die regio’s waar de landbouw het meest vervuilend is. Greenpeace stelt dat er nood is aan een grondige transitie om de driedubbele crisis (klimaat, biodiversiteitsverlies, vervuiling) aan te pakken. En die verandering moet er nu komen.
De markt moet bovendien externe kosten internaliseren – anders gezegd: de kost van de veroorzaakte vervuiling of schade aan derden moet mee verwerkt worden in de aankoopprijs van een product (‘true cost accounting’). En wij zouden allemaal baat hebben bij een meer gebalanceerd dieet – onze landbouw zou in de eerste plaats daarop gefocust moeten zijn.
ECVC is de Europese tak van Via Campesina en verdedigt duurzame familiale landbouw. Zij stelt dat er bovenal een eerlijke prijs betaald moet worden voor de producten die boeren op de markt brengen. Een eerlijke prijs moet uiteraard alle kosten betalen, maar ook fatsoenlijke contracten met arbeiders mogelijk maken en landbouwbedrijven een zekere veerkracht bieden. Daarna kunnen subsidies betaald worden voor extra milieu-inspanningen. Ook ECVC is voorstander van ‘true cost accounting’.
En De Landgenoten?
Er wordt vaak gesteld dat het GLB landconcentratie veroorzaakt en de toegang tot grond bemoeilijkt. Of dat zo is, blijkt niet zo duidelijk uit de studiedag. Is er inderdaad een causaal verband? Los van de eventuele impact op toegang tot grond is De Landgenoten natuurlijk een grote voorstander van een transitie van het landbouwsysteem, met 'public money for public good': besteed veel meer middelen aan de transitie naar duurzame landbouw, in plaats van naar steun per hectare zonder meer. En daar blijven we samen met koepelorganisatie Voedsel Anders voor pleiten.