Op de grens tussen het West-Vlaamse Oostkamp en Beernem ligt het Beverhoutsveld, een groenzone van 483 hectare akker- en weiland. Het is een common, een grond die voor eeuwig in bruikleen is gegeven aan de omwonenden. En dat al sinds de 13e eeuw. Vandaag gelden er bijzondere regels voor de toewijzing aan boeren.

De Beverhoutse Velden is tegelijk een natuurgebied, stiltegebied en landbouwgebied: het omvat akkers en weiden maar geen bebouwing. Het kan ook nooit door de gemeenten aangesneden worden voor woongebied. Volgens de legende van de Vrouwe van Beveren zit dat zo...

Een legendarische dame

In de 13e eeuw verliest een jong meisje haar beide ouders. Ze laten haar wel een fortuin na. Een verarmde tak van de familie besluit haar op te voeden om zo haar fortuin in handen te krijgen. Om te verhinderen dat ze later nakomelingen zou krijgen en dus erfgenamen, laten ze haar onvruchtbaar maken.

Vele jaren later verneemt de jongedame van Beveren de waarheid over haar rijkdom en haar mishandeling. Om wraak te nemen op haar familie, laat ze in haar testament optekenen dat het Beverhoutsveld voor eeuwig in bruikleen wordt gegeven aan de aanborgers, de omwonenden. Dit bleef zo tot begin 20ste eeuw. Sindsdien is het Beverhoutsveld gemeentelijk eigendom, deels in handen van Beernem, deels van Oostkamp. Maar nog steeds worden deze gronden beschouwd als gemeenteroden (‘rode’ is een Middelnederlands woord dat verwijst naar een stuk bos of heide, ontruimd om het voor voedselproductie te gebruiken) en worden de gronden in gebruik gegeven aan actieve, lokale boeren.

Zichtbaar dambordpatroon

Het 483 hectare grote, desolate akker- en weidegebied heeft zijn naam te danken aan het beverhout of de ratelpopulier, een inheemse wilde boomsoort die in heidevelden groeit.

Voor 1850 was het Beverhoutsveld een heidegebied waar het vee gemeenschappelijk kon grazen. In het begin van de middeleeuwen stond er waarschijnlijk nog een bos dat echter vrij snel tot heidegebied evolueerde door overbegrazing.

Vanaf 1850 werd dit gebied op zeer systematische manier ontgonnen. Een rechtlijnig drevenpatroon deelde het gebied in grote blokken landbouwland op die op hun beurt nog eens onderverdeeld werden in gebruikspercelen. De dreven zijn nog zeer herkenbaar en goed bewaard gebleven. Het geeft het gebied een typisch dambordvormig percelen- en wegenpatroon.

Niet onderhevig aan pachtwet

Vandaag dienen beide gemeentes, Oostkamp en Beernem, deze gemeentelijke gronden nog steeds toe te wijzen aan lokale gebruikers. Toch vallen ze niet onder de pachtwetgeving. Oostkamp en Beernem leggen zelf vast aan wie en onder welke voorwaarden de gronden verhuurd worden. De gemeente Oostkamp die 100 ha van de Beverhoutse Velden bezit, volgt specifieke regels. Zo dienen boeren in de gemeente te wonen, hun bedrijfszetel in Oostkamp te hebben, nog niet op pensioen te zijn en krijgen ze maximaal 9 ha in bruikleen.

En de Vrouwe van Beveren? Haar legende is nog altijd springlevend in het Beverhoutsveld.

 

Oproep: heeft (of had) jouw gemeente ook gronden in gemeenschappelijk gebruik? Is dat nog herkenbaar in de naamgeving? Gelden er specifieke regels? Laat het ons weten. Wij tekenen graag jouw verhaal op. #landbouwopcommons

bronnen: 

https://www.beernem.be/product/420/beverhoutsveld

https://www.westtoer.be/nl/doen/groendomein-beverhoutsveld

https://nl.wikipedia.org/wiki/Beverhoutsveld

https://inventaris.onroerenderfgoed.be/themas/12339

https://www.oostkamp.be/product/2604/beverhoutsveld--gemeenteroden