Het Europese platteland loopt stilaan leeg. Om daar iets aan te doen werd in 2019 Ruralization boven het doopvont gehouden, een vierjarig onderzoeksproject dat 18 partners uit 12 verschillende landen samenbracht. Ook De Landgenoten nam aan dit programma deel. Hoe kunnen wij het platteland mee opwaarderen?
Het Europese platteland wordt de laatste jaren geconfronteerd met een enorme uitdaging: steeds meer (jonge) mensen verhuizen van landelijke naar stedelijke gebieden. Ze gaan op zoek naar betere economische kansen, betere toegang tot voorzieningen en een modernere levensstijl. Deze migratie zorgt voor een bevolkingsafname in landelijke gebieden, wat op zijn beurt leidt tot economische achteruitgang, beperkte werkgelegenheid, een vergrijzende bevolking en een afname van de levensvatbaarheid van lokale gemeenschappen.
Om op al deze uitdagingen een antwoord te vinden, werd in 2019 Ruralization gestart. Dit Europese project bracht niet enkel verschillende universitaire onderzoeksorganisaties samen zoals de universiteit TU Delft, het Frans nationaal onderzoekscentrum CNRS of de universiteit van Calabrië maar ook partners uit het access-to-land-netwerk zoals Terre de Liens en De Landgenoten.
Bedoeling van het programma? Met innovatieve oplossingen komen die de leegloop van het platteland tegen kunnen gaan. Daarvoor werd op drie doelgroepen gefocust: nieuwkomers in de landbouw, opvolgers in de landbouw én ondernemers op het platteland.
Agro-ecologische aanpak
Vanuit de overtuiging dat een agro-ecologische aanpak garant staat voor lokale tewerkstelling, lokale economie en gemeenschapsvorming hebben we vanuit onze praktijkervaring meteen een agro-ecologische twist gegeven aan de invulling van het project – iets waar de onderzoekspartners in mee zijn gegaan. Eerst werd er gekeken naar good practices, zoals: Hoe kunnen boerderijen zinvol overgedragen worden? Welk beleid kan nieuwe boeren of ondernemers aantrekken? Wat hebben mensen op het platteland nodig om iets op te starten? In verschillende landen werd er gezocht naar geschikte projecten, en onderzocht of deze in andere contexten ook zouden werken.
Uit die studie van ‘goede praktijken’ (waarvan De Landgenoten er één is) is enerzijds een online gids gegroeid voor mensen die iets willen opstarten. Het is een how to-gids vol inspirerende voorbeelden en tips. Iedereen die op het platteland een project wil opzetten, kan ermee aan de slag en kijken welk specifiek type kapitaal ervoor nodig is: menselijk, economisch, grond of sociaal. Uit onderzoek bleek namelijk dat een succesvolle onderneming vaak gedragen wordt door veel partners. Netwerken creëren is in rurale gebieden dan ook van levensbelang: van lokale besturen en gemeenschappen tot organisaties. Deze gids helpt daarbij.
Andere plattelandsproblemen
Wat nog interessanter was voor ons, was de focus op lokale besturen. In tegenstelling tot elders in Europa is er in Vlaanderen van een leegloop van het platteland immers geen sprake. Hier hebben we met een ander plattelandsprobleem te maken: dat boeren er weggeconcurreerd worden. Door te focussen op lokale overheden en hoe zij kunnen ingrijpen op grond – als eigenaar, als facilitator en als regulator – was zeer waardevol. Zo konden we een leidraad voor lokale besturen opstellen die hen helpt om hun publieke grond voor het algemeen welzijn te gebruiken.
Naast de verschillende tools die we dankzij dit project samen konden ontwikkelen, was Ruralization ook een mooie manier om aan extra middelen te komen. Onze inkomsten uit de verhuur van onze gronden zijn – van overheidswege, zie ons artikel over de pacht – beperkt. Extra middelen zijn dan nodig om personeel en kennis aan boord te houden. Dit project was dus een ideale gelegenheid om mee te denken over het platteland van morgen en om onze expertise aan een breed netwerk van Europese partners te verkopen.
Ontdek hier onze leidraad en toolbox voor lokale besturen en onze toolkit