Politici blijken soms verbazingwekkend goed te vergeten welke macht ze voorheen hadden om goed beleid te voeren. Neem nu Hilde Crevits. Ooit minister van landbouw met kennis van de grondproblematiek. Vandaag  zo bekommerd om die boeren die ongelijk strijden om landbouwgrond met kapitaalkrachtige investeerders, paardenliefhebbers en zelfs met de overheid zelf. We frissen het geheugen op en bezorgen de overheid tips zodat ze niet langer hoeft te dralen.

Even terug naar juni 2021. Crevits prees de boeren de hemel in omdat zij letterlijk ruimte boden aan de wedstrijden van de dynamische paardensector. Ze prees de boeren als landschapsbouwer en gemeenschapsbouwer dankzij wie deze events konden plaats vinden zonder bijkomende claims op het openruimtegebied.

Was het cynisme?

In oktober 2021 vraagt Chris Steenwegen haar in het parlement om rekening te houden met de keerzijde van die succesvolle paardensector: in sommige regio’s wordt 30 à 40 % van de landbouwgrond ingenomen door paardenweiden. Deze kapitaalkrachtige spelers duwen de boeren het veld uit. Ze beloofde te kijken naar de noden die er zijn, want “de ‘verpaarding’ van Vlaanderen gaat al vele jaren mee.” 

Het vergt moed, zeker, om de grondproblematiek ten gronde aan te pakken. De prijzen voor landbouwgrond zullen aan banden moeten worden gelegd. En landbouwgrond zal opnieuw moeten dienen voor landbouw. Iemand zal dus aan grondbezitters moeten duidelijk maken dat niet-agrarisch gebruik van landbouwgrond niet meer (overal) kan en dat de waardestijging van de grond waarop ze hopen niet ten gelde zal kunnen gemaakt worden.

Pachten of kopen?

Er zijn twee manieren om als boer aan grond te geraken: huren en kopen. 

Huren is lastig want vele grondeigenaren hebben doorheen de jaren weerzin ontwikkeld tegen de pachtwet. Het nieuwe pachtdecreet van oktober 2023 vergde jaren touwtrekkerij. Of het de toegang tot grond voor boeren zal vereenvoudigen, is nog maar de vraag. De pachtwet verplicht immers geenszins om landbouwgrond te verhuren aan boeren. Het legt alleen de spelregels vast àls je aan hen verhuurt. 

De torenhoge prijzen voor landbouwgrond sluiten de aankooppiste af. Om die aan te pakken is al vaak verwezen naar de Franse SAFER’s, die Franse openbare instellingen van landsontwikkeling en plattelandsinvestering die kunnen ingrijpen als landbouwgrond te duur wordt verkocht of als landbouwgrond haar bestemming als landbouwgrond dreigt te verliezen.

De woorden ‘verpaarding’ en ‘SAFER’ heeft Crevits vast en zeker meermaals gehoord toen zij minister van landbouw was. Waar was haar politieke moed toen zij de macht in handen had?

Burgers in actie

Intussen zijn er burgers die meer verantwoordelijkheid tonen. In heel Europa bestemmen burgercollectieven landbouwgrond voor duurzame familiale landbouw. Ze verenigen zich via het Access-to-Land-netwerk en trachten nu ook op Europees niveau het beleid te beïnvloeden. In Vlaanderen ondersteunen De Landgenoten boeren door grond voor hen te kopen en via loopbaanlange gebruiksovereenkomsten aan hen te verhuren. Zonder enige vorm van aankoopsubsidie.

Al die burgers samen stellen een voorbeeld van hoe het anders kan. VLM kopieert het model nu alvast op twee plaatsen met een proefproject. Het is hoopgevend. Alleen hebben de boeren op die gronden tot heden weinig zekerheid over het gebruik. Wordt het vijf jaar? Tien jaar? Intussen investeren ze wel volop, op eigen risico, in de bodem en in aanplantingen die ecologisch zeer waardevol zijn maar niet op enkele jaren terug te verdienen zijn. Ook verschillende lokale besturen verhuren hun gronden aan ecologische boeren maar vergeten hen met langetermijnzekerheid te ondersteunen. Het lijkt erop dat de geesten van zij die aan de knoppen kunnen draaien, nog wat moeten rijpen. Misschien hebben we nog wat meer crisissituaties en lege winkelrekken nodig.

Tips voor het beleid

Hier een paar tips aan de Vlaamse regering: ga niet morrelen met aankoopsubsidies of tax-reductie voor de aankoop van landbouwgrond. Uiteindelijk heb je geen enkele garantie op stabiele grondprijzen of een betere toegang tot grond. Vertaal nu eindelijk het SAFER-systeem naar Vlaanderen en zorg dat het de toegang tot grond voor boeren verbetert. Stimuleer en ondersteun lokale besturen die nog eigen landbouwgrond hebben om deze aan te wenden voor een duurzaam grondenbeleid en voor gezonde voeding zonder voedselkilometers. Denk na over een grondenbank die specifiek kan dienen om de lokale gemeenschap van voedsel te voorzien. Durf ecologische eisen te stellen aan de gebruikers van deze grond en realiseer in een klap ook milieudoelstellingen, in ruil voor langetermijncontracten. Agro-ecologische investeringen in bodemvruchtbaarheid, struiken, bomen zijn simpelweg niet te verwachten bij eenjarige contracten. 

Kom eens op bezoek op een van de boerderijen op onze gronden en zie wat mogelijk is. En neem vervolgens daadkrachtige beslissingen zodat u later niet hoeft te struikelen over al die vergeetputten in uw beleid.