Petra, coördinator van De Landgenoten, nam begin november deel aan een seminarie over het samengaan van landbouw en natuurbescherming in Zuid-Frankrijk. En dat er op dat gebied veel uitdagingen, maar ook veel mogelijkheden zijn, ontdekte ze tijdens lezingen, workshops en rondleidingen bij geëngageerde boeren.

Op een bewolkte namiddag staan we op de biologische olijfboomgaard Mas de la Victoire Saint-Pons-de-Mauchiens, niet zo ver van Montpellier. Sébastien is een van de zestig boerderijen die het Life-project Biodiv’Paysanne gedurende 6 jaar begeleidt. Sébastien startte zijn bedrijf op familieterrein met een eerder ecologische dan landbouw-economische insteek. Hij was eerst leraar; en toen hij besloot om met het familiedomein aan de slag te gaan, was dat vooral omdat hij de biodiversiteit op het terrein wilde versterken. De landbouwactiviteit (olijven) was zijn manier om dat te doen. Hij laat het gras, de kruiden en bloemen tussen de olijfbomen groeien, hij plant nieuwe bomen verder van elkaar af en omringt hun stammen met mulch om water vast te houden. 
Maar het is lastig om een correct inkomen te halen uit het bedrijf, geeft hij toe, vooral sinds 2022 het klimaat heel grillig is. “In 2023 viel er nagenoeg geen regen. In 2024 kregen we te kampen met stortregens die veel grond wegspoelden vanaf de heuvel van de buren over ons bedrijf heen.” Samen met de adviseurs van het Life-project maakte hij een analyse van zijn bedrijf om nu de komende vier jaar diverse ingrepen uit te voeren. Aangezien de rotsige bodem slechts een dunne laag grond draagt, wil hij inzetten op het aanvoeren van veel organisch materiaal om een dikkere toplaag te creëren. Hij zal greppels graven om aflopend water af te leiden en te laten doordringen in de bodem. Hij bekijkt of nieuwe teelten mogelijk zijn en of hij daar ook een afzet voor vindt. Tegelijk zullen invasieve exoten worden aangepakt en stenen muren hersteld om extra fauna aan te trekken en de olijfbomen te beschermen.

Grillig weer

Ook andere boeren getuigen van de opvallend extreme weerpatronen van de afgelopen jaren. De extreme droogte van 2022 dwong Ghislain, een schapenhouder die melk levert voor de beroemde Roquefort-kaas, tot het aankopen van voer voor de dieren, waardoor hij sindsdien cash-zorgen heeft. Bovendien besliste de melkaankoper om de premie voor bio niet langer uit te betalen. Desalniettemin blijft hij overtuigd van zijn manier van boeren en probeert hij tijd te besteden aan wat hij noemt militantisme ten voordele van duurzame landbouw. Hij waarschuwt dat het aantal boeren dat extra inspanningen wil leveren voor biodiversiteit beperkt is. En dat financiële recompensatie nodig zal zijn om hen niet kwijt te spelen.

Life-project Biodiv'Paysanne

Tussen 2022 en 2027 wordt het Life Biodiv’Paysanne-project uitgerold om de biodiversiteit in Occitanië, in Zuid-Frankrijk, te beschermen. Een van de trekkers van het project is Terre de Liens, onze ‘moederorganisatie’ in Frankrijk. “Al van bij de start is het samengaan van biodiversiteit en landbouw de kern van ons bestaan. We willen landbouwbedrijven installeren die veerkrachtig en rendabel zijn, die de biodiversiteit beschermen en overdraagbaar zijn naar de volgende generatie.” 

Terre de Liens organiseerde eerder al vormingen voor zowel personeel als vrijwilligers om op boerderijen een ‘diagnose’ uit te voeren en zowel de agrarische als de natuurkwaliteit te inventariseren. Zijn er zeldzame planten of dieren op het terrein? Welke landschappelijke elementen als hagen, stenen muren, bomen of vijvers zijn er? Welke producten worden hier geteeld? De antwoorden op deze vragen leiden naar een verbeteringsplan voor zowel het agrarisch beheer als voor de biodiversiteit op het bedrijf, waarbij Terre de Liens mee bekijkt hoe het plan gefinancierd kan worden. In die zin beschouwt Terre de Liens zich – terecht – als een voorloper voor biodiverse landbouwbedrijven.

FinanciEle ondersteuning

Een gelijkaardig geluid horen we bij de voorzitter van het CEN Occitanie, het Conservatoire d’Espaces Naturels. Zelf bioboer en al jaren actief om de lokale ecosystemen te versterken, is ze zich er zeer bewust van dat meer bioboeren nodig zijn in de streek, ook al kent de streek al een hoog percentage. Daarom geeft het CEN voorrang voor financiële ondersteuning aan investeringen van bioboeren en zijn 69 consultants in de weer om boeren in de regio te begeleiden naar een agro-ecologische aanpak. Ook het marktaandeel van bioproducten ligt met 12% hoog in vergelijking met andere streken. Desalniettemin steunt ze campagnes om de geesten verder te doen rijpen. Ze is overigens heel duidelijk: “Boeren voelen als eerste de klimatologische veranderingen. We moeten meer doen dan enkel de biodiversiteit versterken.” Ze pleit voor meer en sneller politiek ingrijpen op diverse niveaus: we moeten onze manier van consumeren ingrijpend wijzigen.
Dat wil niet zeggen dat we als burgers moeten wachten op de politiek. Een mooi voorbeeld van actief ondersteunen, komt uit Duitsland: met Ackercrowd zamelen enkele pioniers geld in om concreet bij te dragen aan ingrepen die boerderijen biodiverser maken. Zo kunnen boeren bijvoorbeeld bomen of struiken aankopen, en vrijwilligers helpen ze planten op de boerderij. Ackercrowd betaalt ook mee voor de eerste vijf jaar onderhoud.

Wat we meenemen voor De Landgenoten

Wat we uit al deze getuigenissen en het seminarie onthouden? Dat we willen bekijken of we de visie en werkwijze van onze ‘moederorganisatie’ Terre de Liens ook kunnen toepassen bij De Landgenoten. Zodat we ook met behulp van vrijwilligers diagnoses kunnen uitvoeren bij onze boerderijen. Ook de oproep om samen te werken met natuurorganisaties is blijven hangen, om zo grotere gebieden te kunnen bestemmen voor natuur en biodiverse landbouw. En het effect van concrete acties zoals Ackercrowd. En uiteraard zindert ook de vraag na om oog te hebben voor de financiële last van ingrepen die de biodiversiteit bevorderen: als maatschappij zouden we die kost niet bij de boeren alleen mogen leggen.